súbito -a

Tomado del latín subitum, 'penetrado repentinamente', part. pas. de subire, 'ponerse o venir debajo de algo', derivado de ire, 'ir, venir'.
Nebrija (Lex1, 1492): Extemporalis. e. por cosa subita para dezir. Jmprouisus. a. um. por cosa subita. Repens. tis. por cosa subita.
Nebrija (Voc1, ca. 1495): Subita cosa. subitus .a .um. subitaneus. a .um. Subita cosa. repens .tis. repentinus .a. um. Supita cosa. subitus .a .um. improuisus .a .um. Supita cosa. subitaneus. subitarius .a .um. Supita cosa. repens .tis. repentinus .a .um. Supita cosa. extemporalis .e.
Nebrija (Voc2, 1513): Subita cosa. subitus .a .um. subitaneus. a .um. Subita cosa. repens .tis. repentinus .a. um. Supita cosa. subitus .a .um. improuisus .a .um. Supita cosa. subitaneus. subitarius .a .um. Supita cosa. repens .tis. repentinus .a .um. 
  • 1
    adj.
    Que se produce de manera repentina e inesperada.
    Relacions sinonímiques
    repentino -a;
    Variants lèxiques
    sobtado -a, sobtoso -a;
    Exemples
    • «estentinos causaria fluxo de vientre y muerte. E porque esta dolencia es | subita | . y la materia inquieta. por esso subitamente deuemos dar le remedios» [B-Peste-046r (1494)];
      Ampliar
    • «y tan ardiente entraua en·los enemigos. que mas les parecia vn | subito | fuego que los quemaua y destruya que cosa mortal ni humana. Fizo» [D-CronAragón-017r (1499)];
      Ampliar
    • «el baptismo y no alexos sta el lugar en que fue cercado de | subita | lumbre y cayo en suelo oyendo la boz del cielo que dixo.» [D-ViajeTSanta-083v (1498)];
      Ampliar
    • «vejez juuentut. § El su primer mouimiento / es en si desmesurado / | supito | e no preuisto / e faze su fundamiento / sobre pie mas fantasiado» [E-CancHerberey-063r (1445-63)];
      Ampliar
    Distribució  B: 3; C: 14; D: 6;
  • 2
    adj.
    [Persona] que actúa de manera irreflexiva.
    Exemples
    • «bueno sea remediado. para que el rey no sea cruel. no | subito | en las cosas que requieren acuerdo. no desaconsejado furioso ni vendicatiuo.» [D-CronAragón-009v (1499)];
      Ampliar
    • «es el contrario en los mucho coloricos que a·las vezes son tan | subitos | y quasi furiosos en·los mouimientos primeros que toman con yra que les» [D-CronAragón-020r (1499)];
      Ampliar
    • «furioso en sus actos. y mucho menos los reyes deuen ser mouidos y | subitos | en tomar las venganças: por que no se repientan de·lo que despues » [E-Exemplario-074r (1493)];
      Ampliar
    Distribució  C: 2; D: 1;
  • 3
    sust. masc.
    Espacio muy breve e inesperado de tiempo.
    Exemples
    • «No tardes de te arepentir. que la muerte viene en vn | supito | . Dize el sabio. muncho me marauillo de aquel que busca este» [C-TratMoral-284v (1470)];
      Ampliar
    Distribució  B: 1;
  • 4
    adv.
    De manera repentina e inesperada.
    Relacions sinonímiques
    sin más;
    Variants lèxiques
    súbitamente;
    Exemples
    • «prestar·le poco las comunes melezinas. E avn fallan·le a·las vezes frio e | subito | se muda en calor e alterando se por vezes trocadas e sudores que·le vienen non razonables» [B-Aojamiento-146v (1425)];
      Ampliar
    • «sus nueuos siete criados. oyo cantares marauillosos del cielo y aparecio le | subito | nuestra señora con gran muchedumbre y caualleria de angeles que ahun ella viuiendo» [D-CronAragón-0-25r (1499)];
      Ampliar
    • «palomas para enbiar fasta Alcayre quando acaece la necessidad de algun hecho que | supito | viene con las quales haze luego al soldan cierto sabidor. si los» [D-ViajeTSanta-156r (1498)];
      Ampliar
    • «todas las cosas entiendo e percibo. e non puedo pensar donde tan | subito | tal conoscimjento aya rescebido. Pienso que por la piedad. caridad e» [E-Ysopete-004v (1489)];
      Ampliar
    Distribució  B: 2; C: 3; D: 17;
  • loc. adv.
    A subito / de subito. De manera inoportuna e inesperada.
    Relacions sinonímiques
    a deshoras, sin más;
    Variants lèxiques
    súbitamente;
    Exemples
    • «si jamas parar. y quando quisiere el cauallero no rebatado ni | de subito | . empero en vno o dos trancos que pare a raya lo pueda» [B-Albeytería-010v (1499)];
      Ampliar
    • «de grado en grado: e discurre fasta cierto puncto: e entonce luego | de supito | e descuydadamente cahe: e toca las campanillas, e faze las sonar.» [C-Cordial-015r (1494)];
      Ampliar
    • «Tanto que vna vez que vn gran golpe de moros entraron | de subito | por donde el con·la reyna passaua en se ver tan fuera de» [D-CronAragón-080v (1499)];
      Ampliar
    • «el rico e poderoso nos enseña esta fabula. Cresciendo vn rio | a subito | tomando dos ollas que estauan en·la ribera las leuaua vna en pos» [E-Ysopete-088v (1489)];
      Ampliar
    Distribució  B: 3; C: 9; D: 3;
  • loc. conj.
    Súbito que. Introduce una expresión temporal que indica un tiempo inmediatamente posterior.
    Relacions sinonímiques
    de que, des que, desde que;
    Exemples
    • «amauaes hombre e por conseguiente a·la muerte sogeto. la qual | subito que | nacemos toma possesion de·la vida. e sin catar a quien» [E-CancCoimbra-114v (1448-65)];
      Ampliar
    Distribució  D: 1;
Formes
subita (7), subitas (1), subito (45), subitos (2), subto (1), supita (1), supito (8);
Variants formals
subito (32), subito -a (23), subto (1), supito (6), supito -a (3);
1a. doc. DCECH: 1490 (CORDE: 1325)
1a. doc. DICCA-XV 1425
Freq. abs. 65
Freq. rel. 0,370/10.000
Família etimològica
IRE: ab initio, ambición, ambicioso -a, ámbito, circuición, circuir, circuito, coito, comenzadero -a, comenzamiento, comenzar, comienzo, cómito, compezar, condado, conde, condesa, condestable, convenido -a, desexir, ejida, ejido, encomenzar, escomenzar, eundus -a -um, exidor -ora, exiente, exir, éxito, ida, introito, ir, ite missa est, óbito, perecedero -a, perecedor -ora, perecer, perir, preterir, pretor, pretorio -a, sedición, sedicioso -a, sobtado -a, sobtosamente, sobtoso -a, subida, subidamente, subido -a, subimiento, subir, súbitamente, subitáneo -a, súbito -a, supitaño, transir, tránsito, transitorio -a, vaivén, vizcondado, vizconde, vizcondesa;
SUB: consubstancial, consuno, desoterrador -ora, desoterrar, sahumar, sahumerio, sancochar, so, sobaco, sobinas, sobornación, sobornar, sobtado -a, sobtoso -a, socavar, sochantre, socrocio, soflimar, sojuzgación, solevantar, solimán, somover, sonreír, sonriso, sonsacar, sopear, soposar, sospecha, sospechar, sospechoso -a, sospitoso -a, sostenedor -ora, sostener, sosteniente, sostenimiento, sostre, sota, sótalo, sotamano, sotascribir, soterraño -a, soterrar, sots, sotsalcaide, sotscolector, sovent, sozprior -ora, subastación, subastar, subcetrino -a, subdelegado -a, subdelegar, subdiaconado, súbdito -a, subida, subido -a, subimiento, subintelecto -a, subir, subitáneo -a, súbito -a, sublector, sublevación, sublevar, sublimación, sublimado -a, sublimador, sublimar, sublimatorio, sublime, subrecollitoría, subreptivamente, subrogación, subrogar, subsecativo -a, subsecuente, subseguir, subsidiario -a, subsidio, subsignar, subsiguiente, subsistente, subsolano -a, substerno -a, substituido -a, substituto -a, subterfugio, suburbano, subvención, subvenir, subvertir, subyugación, subyugar, succeidor -ora, succeír, suceder, sucesión, sucesor -ora, sucurso, sujeción, sujetar, sujeto -a, sumisión, supitaño, supleción, suplemento, suplicación, suplicante, suplicar, suplidor -ora, suplimiento, suplir, suponer, supósito, suprimir, suscripción, suscrito -a, suspecto -a, suspender, suspensión, suspenso -a, suspición, suspiración, suspirar, suspiro, suspiroso -a, sustancia, sustancial, sustancialmente, sustanciar, sustancioso -a, sustentación, sustentamiento, sustentar, sustitución, sustituidero -a, sustituir, sustraer, sutil, sutilar, sutileza, sutilidad, zozobra;