tejer

Del latín TEXERE, 'tejer'.
Nebrija (Lex1, 1492): Bilicis. e. por cosa texida a dos lizos. Contexo. is. xui. por texer en uno actiuum .i. Contextim. aduerbium. por texendo. Detexo. is. xui. por mucho texer actiuum .i. Jntexo. is. intexui. por texer actiuum .i. Obtexo. is. xui. por texer en cerco actiuum .i. Pertexo. is. xui. por texer hasta el cabo. Polymitaria. ae. por aquel arte de texer. Polymitus. a. um. lo texido con muchos lizos. Praetexo. is. praetexui. por ante texer actiuum .i. Scutulo. as. aui. por texer a escudetes actiuum .i. Scutulatus. a. um. por cosa texida assi. Subtexo. is. subtexui. por texer debaxo .actiuum .i. Tela. ae. por el telar donde texen. Tela telae. por la tela texida. Texo, is. texui. por texer actiuum .i. Textilis. e. por cosa texida. Textorius. a. um. por cosa para texer. Textrina. ae. por la tienda de texer.
Nebrija (Voc1, ca. 1495): Texer. texo .is. detexo .is. Texer por debaxo. subtexo .is. Texer en derredor. obtexo .is. Texer uno con otro. contexo .is. Texer hasta el cabo. pertexo .is. Texer a escudetes. scutulo .as. Texiendo adverbio. contextim.
Nebrija (Voc2, 1513): Texer. texo .is. detexo .is. subtexo .is. Texer en derredor. obtexo .is .xui. Texer vno con otro. contexo .is .xui. Texer hasta el cabo. pertexo .is .xui. Texer a escudetes. scutulo .as .aui. Texiendo adverbio. contextim.
  • 1
    verbo trans./(intrans.)
    Entrelazar <una persona> hilos para formar una ([)tela(]).
    Exemples
    • «fijos de Adam e de Elbora en el filar e Noema en·el | texer | hermanas de aquellos segunt en·el conpendio ystorial se falla e otros muchos» [B-ArteCisoria-007r (1423)];
      Ampliar
    • «la egualdat de·la complecçion que las cosas vegetables. E non sola mente en·la lana | texida | mas avn en filada e por labrar este dañamiento viene. e dizen·le» [B-Lepra-135v (1417)];
      Ampliar
    • «gana / qu·era antes ablatiuo / o sclamaron vocativo / o sol | texido | en lana / o sonbra con fforradura / o honbre sin elemento» [E-TristeDeleyt-173r (1458-67)];
      Ampliar
    • «puedes extender sobre el lecho la sabana. que es bien limpia. | texida | e cosida con nuestras manos. El marido regraciando las dize. benditas» [E-Ysopete-110r (1489)];
      Ampliar
    Distribució  B: 4; D: 7;
  • 2
    verbo trans.
    Elaborar <una persona> [algo] con palabras o cosas entrelazadas.
    Relacions sinonímiques
    escrivir;
    Variants lèxiques
    tecer;
    Exemples
    • «E la ficçion ante puesta sobre cuya ordimbre esta alegorica moral es | texida | fue sin estoria alguna por otras maneras cuya virtud e verdat sustançial mente» [E-TrabHércules-104v (1417)];
      Ampliar
    • «e matar consentidora. ca conoscido e claro es que las virtudes assy son | texidas | e entremescladas vnas con otras que a aquel que vna sola le fallesce » [E-Satyra-a047v (1468)];
      Ampliar
    • «qual comence otro nueuo lloro e llanto mayor que de primero entremezclado e | texido | con tristes e congoxosas palabras diziendo.§ Por que teneys elada: o fados crueles » [E-Satyra-a058v (1468)];
      Ampliar
    • «sotilesa de palabras. el fablaua siempre escuro e las palabras assi ordenadas: assi | texidas | e entremescladas que agora veniesse lo demandado agora su contrario siempre parescia aquello » [E-Satyra-b006r (1468)];
      Ampliar
    Distribució  D: 5;
  • 3
    verbo trans.
    Planear <una persona> en secreto [algo nocivo].
    Relacions sinonímiques
    urdir;
    Exemples
    • «reyes. y don Bernad de Cabrera que penetraua mas que no el otro andaua | texiendo | entre todos. buscaron se medios trataron se matrimonios. mas todo se» [D-CronAragón-144r (1499)];
      Ampliar
    • «maritales maculados con tal vicio. porque rompeys los hilos de·la | texida | maldat? Y los castos y limpios desseos no consagrays a·las leyes» [E-Grimalte-040r (1480-95)];
      Ampliar
    Distribució  C: 1; D: 1;
Formes
texe (1), texer (3), texida (5), texidas (2), texido (3), texidos (1), texiendo (2), texio (1);
Variants formals
texer (18);
1a. doc. DCECH: 1220-50 (CORDE: 1218)
1a. doc. DICCA-XV 1417
Freq. abs. 18
Freq. rel. 0,103/10.000
Família etimològica
TEXERE: asutilizar, contextura, entretecer, sutil, sutilar, sutileza, sutilidad, sutilmente, tecedor -ora, tecer, tecido -a, tejedor -ora, tejedura, tejer, tejido -a, tela, telaraña, texto, textual;