Del latín vulgar CATA, 'según, cada', y este del griego katà, 'según'.
Nebrija (Lex1, 1492): Quisque quaeque. por cada uno. Quotidianus. a. um. por de cada dia. Quotidie. aduerbium. por cada dia. Uiritim. aduerbium. por a cada varon. Unusquisque. por cada uno.
Nebrija (Voc1, ca. 1495): Cada dos años. secundus quisque annus. Cada tres años. tertius quisque annus. Cada cuatro años. quartus quisque annus. Cada cinco años. quintus quisque annus. Cada seis años. sextus quisque annus. Cada siete años. septimus quisque annus. Cada ocho años. octauus quisque annus. Cada nueue años. nonus quisque annus. Cada diez años. decimus quisque annus. Cada dia. singulis diebus. Cada dia adverbio. quotidie. Cada dos dias secundus quisque dies. Cada tres dias. tertio quisque dies. & cetera. Cada mes. singuli menses. Cada dos meses. secundus quisque mensis. Cada tres meses. tertius quisque mensis. Cada uno sendos. singuli .ae .a. Cada uno dos. bini .ae .a. Cada uno tres. terni .ae. a. Cada uno quatro. quaterni .ae .a. Cada uno cinco. quinqueni .ae .a. Cada uno seis. seni .ae .a. Cada uno siete. septeni .ae .a. Cada uno ocho. octoni .ae .a. Cada uno nueue. noueni .ae .a. Cada uno diez. deni .ae .a. Cada cual. quilibet. quaelibet. quodlibet. quidlibet. Cada cual quiuis. quaeuis. quoduis. quiduis. Cada cual. quicumque. quaecumque quodcumque. Cada uno. unusquisque. unaquaeque. unumquodque. Cada bueno. optimus quisque. Cada buena. optima quaeque. Cada buena cosa. optimum quidque. Cada bueno neutro. optimum quodque. Cada ruin. pessimus quisque. Cada sabio. sapientissimus quisque. Cada necio. insipientissimus quisque. & .cetera.
Nebrija (Voc2, 1513): Cada dos años. secundus quisque annus. Cada tres años. tertius quisque annus. Cada quatro años. qiartus quisque annus. Cada cinco años. quintus quisque annus. Cada seis años. sextus quisque annus. Cada siete años. septimus quisque annus. Cada ocho años. octauus quisque annus. Cada nueue años. nonus quisque annus. Cada diez años. decimus quisque annus. Cada dia. singulis diebus. cotidie aduerbium. Cada dos dias secundus quisque dies. Cada tres dias. tertio quisque dies. & cetera. Cada mes. singuli menses. Cada dos meses. secundus quisque mensis. Cada tres meses. tertius quisque mensis. Cada vno sendos. singuli .ae .a. Cada vno dos. bini .ae .a. Cada vno tres. terni .ae. a. Cada vno quatro. quaterni .ae .a. Cada vno cinco. quinqueni .ae .a. Cada vno seis. seni .ae .a. Cada vno siete. septeni .ae .a. Cada vno ocho. octoni .ae .a. Cada vno nueue. noueni .ae .a. Cada vno diez. deni .ae .a. Cada qual. quilibet. quiuis. quicumque. Cada vno. vnusquisque. vnaquaeque. vnumquodque. Cada bueno. optimus quisque. Cada ruin. pessimus quisque. Cada sabio. sapientissimus quisque. Cada necio. insipientissimus quisque. & .cetera.
-
-
1
-
pron. indef.
-
Uno por uno los elementos de un grupo o serie.
- Variants lèxiques
-
cada cual, cada uno -a, cascuno -a;
-
Exemples
-
«ochenta ducados de·los quales el dicho Bartholome Ferrer os dara por vuestros trabajos | cada | ciento porque assi ge le mandamos por la que con esta sera.» [A-Cancillería-3553:293v (1498)];
-
«dito bayle res en·quanto las ditas arrendaciones no bastauan cada vna a· | cada | .d. sueldos e por·esto no pagan marquo. § Item recibio el dito» [A-Rentas1-022v (1412)];
-
«Raga et Francisco de Cueuas por·los treballos que en el present compromjs hauemos sustenido | cada | seys mil sueldos dineros jaqueses pagaderos por·los ditos mosen Berenguer» [A-Sástago-224:080 (1467)];
-
«repartidos por los meses: en aquesta manera. Que enero, agosto, y deziembre: ganassen | cada | dos d·ellos. porque encima de·los .xxix. que solian tener fuessen dende» [B-RepTiempos-B-006r (1495)];
-
«la gran luminaria muy bien se demostraua porque todas ellas tenian en·derredor | cada | tres cercos de lumbres quemando. en tal manera que toda la ciudad» [D-ViajeTSanta-150v (1498)];
-
Distribució
A: 18; B: 8; D: 2;
-
-
2
-
adj. indef.
-
Designa uno por uno los elementos de un grupo o serie.
- Variants lèxiques
-
cascuno -a;
-
Exemples
-
«la qual lezda se paga en esta manera es a·ssaber. De | cada | res crabuna et lanar dos dineros et puyesa. Et al çalmedina de» [A-Rentas2-019r (1417)];
-
«mejor para esto antes que ponga la vianda ante·l rey. de | cada | cosa que cortare faga salua comjendo vn poco d·ella e ponga la» [B-ArteCisoria-027r (1423)];
-
«pensamiento: e miremos bien. que ninguna difficuldad hai en leuar el pinsel por | cada | lugar: o la pendola en qualquiere scriptura. como no hai difficuldad en menear» [C-Remedar-109r (1488-90)];
-
«segun la cuenta passada caber no les puede. porque si days a | cada | rey los años que reyno. es impossible quasi quedar años para estos» [D-CronAragón-017v (1499)];
-
«vez mas tantas que ya su numero pierdo. y muchas Fiometas en | quada | villa falle. porque quien se queria fingir ser ella bien se passaua» [E-Grimalte-009r (1480-95)];
-
Distribució
A: 77; B: 267; C: 71; D: 94; E: 82;
-
-
•
-
loc. pron.
-
Cada cual. Uno por uno los elementos de un grupo o serie.
- Variants lèxiques
-
cada uno -a, cascuno -a;
-
Exemples
-
«quantia que han de dar cada·un anyo los moros de·los menesteres segunt | cada·qual | es et como gana por sus manos. Et el merino» [A-Rentas2-021r (1417)];
-
«y si mas tomare de blanco la parte o de alazan sera delicado porque | cada qual | es de·los pelos de tal condicion. y quando ambos» [B-Albeytería-013r (1499)];
-
«duda si puede restituir el deudor por las cosas inciertas. Ca en duda | cada qual | deue interpretar lo fecho mayormente por el papa ser bueno y en» [C-SumaConfesión-096r (1492)];
-
«cosas que stauan guardadas para el comer de·los frayles e dar a | cada cual | abundantemente. E como solas .iii. spuertas de pan houiessen quedado e la» [D-Vida-012r (1488)];
-
«Llegado el voto al tercero dixo. Serenissimo principe: honradamente hablaron mis dos compañeros: | cada qual | segund su juyzio. mas a mi pareçe otra cosa mejor. atendido que» [E-Exemplario-051v (1493)];
-
Distribució
A: 2; B: 55; C: 19; D: 84; E: 36;
-
-
•
-
loc. indef.
-
Cada cual. Designa uno por uno los elementos de un grupo o serie.
- Variants lèxiques
-
cascuno -a;
-
Exemples
-
«empero tiendan sobre el cauallo vna buena manta gruessa delante la qual touiendo por | cada qual | parte vn hombre assi le cubran que todo el fumo de» [B-Albeytería-020v (1499)];
-
«como fijo, nieto: e semejantes, e de·los del lado assi como hermanos. | cada qual | linea d·estas tiene quatro grados de·los que estan al lado» [C-SumaConfesión-051v (1492)];
-
Distribució
B: 1; C: 1;
-
-
•
-
loc. pron.
-
Cada uno -a. Uno por uno los elementos de un grupo o serie.
- Variants lèxiques
-
cada cual, cascuno -a;
-
Exemples
-
«con uos en·el dicho officio segund que mejor e mas complidamente vsan con | cada vno | de·los otros regidores d·ella rescibiendo de uos primeramente por» [A-Cancillería-2565:008v (1417)];
-
«y la mano. E como sean y acahezcan todas estas cosas en | cada vno | de aquellos a quien enseñamos la sciencia susodicha. y no de» [B-Fisonomía-050r (1494)];
-
«dize. fuye del peccado como del rostro de·la sierpe: y por·ende | cada vno | es obligado a restituir luego, o pedir dilacion: y tiempo al que» [C-SumaConfesión-101r (1492)];
-
«los otros boluieron fasta Rama y dende a Japha en cuyo puerto entro | cada vno | en su galera. Despues nosotros ahun estouimos en Jerusalem .xliiij. dias» [D-ViajeTSanta-074r (1498)];
-
«e fie mas el vno del otro solo de·la bondat y virtut de | cada vno | que de quantas guardias podrja fazer nj stuçias pensar. que» [E-TristeDeleyt-091v (1458-67)];
-
Distribució
A: 1315; B: 209; C: 114; D: 52; E: 166;
-
-
•
-
loc. indef.
-
Cada un -una. Designa uno por uno los elementos de un grupo o serie.
- Variants lèxiques
-
cascuno -a;
-
Exemples
-
«que por contemplacion nuestra los ditos mil marauedis mandedes dar e pagar en | cada vn | anyo al dito Johan en·el portazgo o alcauala de·la carne» [A-Cancillería-2565:001v (1418)];
-
«pozos basta que sean de anchura e de altura de vn pie entre | cada·vna | era. es a·saber entre vna e otra se deuen fazer algunos margenes.» [B-Agricultura-031r (1400-60)];
-
«suyos, e las houiesse cenyidas de·la leugera armadura, e houiesse ordenado en | cada·un | cuerno los hombres a cauallo, ordeno tres batallas con ellos, entre los» [B-ArteCaballería-112r (1430-60)];
-
«de su capilla que los cantores capellanes de aquella que houiessen de fazer | cada vn | año vn anniuersario solempne por cada qual de·los reyes passados.» [D-CronAragón-135v (1499)];
-
«no fuese solempnemente rescebido. y quyen oviese de escriuir las letras de | cada vna | enbaxada de·la provincia o reyno do era el enviado seria por» [E-TriunfoAmor-033r (1475)];
-
Distribució
A: 1195; B: 187; C: 13; D: 52; E: 9;
-
-
•
-
loc. conj.
-
Cada que / cada y cuando. Introduce una expresión temporal, que puede incluir matices condicionales, de simultaneidad o de sucesión inmediata.
- Relacions sinonímiques
-
toda hora que / toda hora y cuando;
-
Exemples
-
«diez kafizes et medio de trigo et diez kafizes et medio de auena | cada et quando | el dito lugar sera poblado. Et mientres sera despoblado aplicoron» [A-Rentas2-143r (1417)];
-
«e nos obligamos deffender aquellos de todo pleyto question embargo o mala voz | cada que | puestos hi seran. E leuar aquellos a·proprias mjssiones nuestras e» [A-Sástago-156:120 (1432)];
-
«aquel o aquellos antes de·la lit contestada o apres destituyr e reuocar | cada e quando | et tantas quantas vegadas a·los dichos procuradores sindicos e actores» [A-Sástago-192:240 (1450)];
-
«e derramados a robar deue de enbiar quien les salteen e cometa que | cada que | por alguna ocasion, o acaesçimiento los enemjgos sean vençidos con gran pauor» [B-EpítomeGuerra-070r (1470-90)];
-
«su misma posada. y ahun tiene fecha vna puerta falsa por donde | cada que | quiera pueda entrar y salir en·el campo. vamos pues alla» [D-CronAragón-105r (1499)];
-
Distribució
A: 16; B: 1; D: 1;
-
-
•
-
loc.
-
Forma parte de las expresiones pluriverbales (de) cada día, cada hora y a cada paso.
-
Exemples
-
«los ecclesiasticos no se concluye porque la ciudat se pierde y va en diminucion | de cada dia | nos parece bien vuestra deliberacion de apuntar el fecho de» [A-Cancillería-3569:054v (1491)];
-
«como en cada vna d·ellas acaesçe que sea en·los animales razonables manifiesto es e | cada dia | visto e en los libros de mediçina asaz departido. Que sea en los animales non» [B-Lepra-132r (1417)];
-
«natura. Esso·mismo dize Bernardo en vn sermon. Hombre desuenturado, porque no te aparejas | cada hora | : ten te por muerto: pues sabes que de necessidad has de morir.» [C-Cordial-004r (1494)];
-
«que no podiendo suplir a·los tantos gastos despensas y costas que | a cada passo | se·le ofrecian le fue quasi forçado de poner mano dondequier.» [D-CronAragón-115r (1499)];
-
«y los recellos que temorjzando: el vno y el otro entr·ellos | cada ora | recreçen. y mas que mas a·la dona que a·la» [E-TristeDeleyt-102r (1458-67)];
-
Distribució
A: 14; B: 3; C: 8; D: 11; E: 46;
Formes
cada (1472), cada· (2725), quada (13), quada· (19);
Variants formals
cada (4197), quada (32);
1a. doc. DCECH:
987 (CORDE: 1076)
1a. doc. DICCA-XV
1400-60
Freq. abs.
4.229
Freq. rel.
18,93/10.000
Família etimològica
KATA-: cada, cadaldía, cadañero -a, cadaño, caduno -a, catálogo;