cinco

Del latín vulgar CINQUE, por QUINQUE, 'cinco'.
Nebrija (Lex1, 1492): Pentadoron. por de cinco palmos. Pentagonus. i. por de cinco rincones. Pentameter. a. um. por de cinco medidas. Pentaptotos. a. um. por de cinco casos. Quinque in plurali. por cinco.
Nebrija (Voc1, ca. 1495): Cinco numero. numerus quinquenarius. Cinco en numero. quinque. pente. Cinco mil en numero. quinque mille. Cinco millares. quinque milia. Cinco cuentos. quinquagies centum. mille. Cinco mil cuentos. quinquagies milies. centum milla. Cinco en orden quinto. quintus .a .um. Cinco en parte quinta. quinta .ae. Cinco mil en orden. quinquies millesimus. Cinco cada uno. quinqueni .ae .a. quini .ae .a. Cinco mil cada uno. quinqueni milleni .ae .a. Cinco cuentos cada uno. quinquagies. centeni milleni. Cinco mil cuentos cada uno. quinquagies millies centeni millei. Cinco vezes adverbio. quinquies. Cinco mil vezes. quinquies milies. Cinco tanto. quincuplus .a .um. Cinco mil vezes tanto. Cinco añal cosa de cinco años. quinquenis. Cinco dias a. adverbio. nudius quintus. Cinco partes de doze. quincuns .cis. Cinco meses. tempus quinquemestre. Cinco mesino cosa deste tiempo. quinquemestris .e. Cinco vezes cinco cinco vezes. quinio .onis. Cinco palmos medida. pentadorus. Cinco medidas. pentametros .i. Cinco libros de moisen. pentatheucus .i.
Nebrija (Voc2, 1513): Cinco numero. numerus quinquenarius. Ci[n]co en numero. [q]uinque. pente. graecum. Cinco mill en numero. quinque mille vel millia. Cinco cuentos. quinquagies centum mille. Cinco mill cuentos. quinquagies milies. centum milla. Cinco en orden quinto. quintus .a .um. Cinco en parte quinta. quinta .ae. Cinco mill en orden. quinquies millesimus. Cinco cada vno. quinqueni .ae .a. quini .ae .a. Cinco mill cada vno. quinqueni milleni .ae .a. Cinco cuentos cada vno. quinquagies. centeni milleni. Cinco mill cuentos cada vno. quinquagies millies centeni milleni. Cinco vezes aduerbio. quinquies. Cinco mill vezes. quinquies milies. Cinco tanto. quincuplus .a .um. Cinco mill vezes tanto. quinuies mille tanto. Cinco añal cosa de cinco años. quinquennis. Cinco dias ha. adverbio. nudius quintus. Cinco partes de doze. quincuns .cis. Cinco meses. tempus quinquemestre. Cinco mesino cosa deste tiempo. quinquemestris .e. Cinco vezes cinco cinco vezes. quinio .onis. Cinco palmos medida. pentadorus. Cinco medidas. pentametros .i. Cinco libros de moisen. pentatheucus .i.
  • 1
    num.
    Cuatro más uno.
    Exemples
    • «a vos los ditos heredamientos e cadauno d·ellos por precio de | cinquo | mil e quatrocientos sueldos dineros jaqueses buena moneda corrible en·el regno de» [A-Sástago-229:001 (1474)];
      Ampliar
    • «al cortador que tenga dos vaynas d·estas e en cada vna sus | çinco | cuchillos e ansi doblados quando alguno d·ellos non fuere para cortar con» [B-ArteCisoria-018v (1423)];
      Ampliar
    • «sin fin. Acaheçio esta desygual desauentura en·el año de ochocientos y treynta y | cinco | . Escriuen otros quarenta y dos. y lo peor que» [D-CronAragón-015v (1499)];
      Ampliar
    • «dos onbres que vno y mas quatro que dos y mas diez que | çinquo | . Dixo la donzella. Lo que manjfiesto es no se deue contradezir» [E-TristeDeleyt-119r (1458-67)];
      Ampliar
    Distribució  A: 173; B: 66; C: 69; D: 36;
  • 2
    num.
    Que en una serie le preceden otros cuatro.
    Variants lèxiques
    cinqueno -a, quinto -a;
    Exemples
    • «stado de su real persona cuya vida acreciente nuestro Senyor. De Hostalrich a | cincho | de junyo anyo .mcccclxxiij.§ De vuestra senyoria humil e obediente fijo que las» [A-Correspondencia-064r (1473)];
      Ampliar
    • «y real stado nuestro Señor por luengos tiempos acreciente. Dada en Seuilla a | çinco | de febrero de .lxxviij.§ De vuestra real maiestat humil e obediente fijo que » [A-Correspondencia-111r (1478)];
      Ampliar
    Distribució  A: 2;
Formes
cinch (1), cincho (2), cinco (192), cinco· (2), cinquo (143), sinco (6);
Variants formals
cinch (1), cincho (2), cinco (194), cinquo (143), sinco (6);
1a. doc. DCECH: 1090 (CORDE: 1140)
1a. doc. DICCA-XV 1400
Freq. abs. 346
Freq. rel. 1,97/10.000
Família etimològica
QUINQUE: cincientos -as, cinco, cincuagésima, cincuenta, cincuenteno -a, cincuentino, cinqueno -a, decimusquintus -a -um, pentámetro, quince, quinceno -a, quindecimus -a -um, quingentario -a, quingentesimus -a -um, quinientos -as, quinquagesimus -a -um, quintamente, quintana, quintería, quintilis -is, quinto -a, quintodécimo -a, quintus -a -um, quintusdecimus -a -um, veinticinco, vintecinqueno -a;